a)     Malullük Aylığı Bağlanması

Sigortalı olarak çalışmaya başlandıktan sonra kaza, hastalık gibi nedenlerle işgücünün yüzde 60’ını yitirenler malulen emekli olmak için başvurabilirler.

Bu başvurunun yapılması için iki kural daha vardır; bunlardan ilki en az 10 yıldan beri sigortalı olmak ve 1.800 gün prim ödemiş bulunmak.

Eğer işgücü kaybı bakıma muhtaçlık düzeyinde ise en az 5 yıl sigortalı olmak ve 900 gün prim ödemek yeterli olacaktır.

b)     Sürekli İş Göremezlik Geliri Bağlanması

İş kazası veya meslek hastalığı sonucu işgücünün en az yüzde 10’unu kaybedenlere sürekli iş göremezlik geliri bağlanmaktadır.

Bu gelir kişinin çalıştığı sürece ve hatta emekliliğinde ödenmeye devam etmektedir.

Yararlanma için istenilen diğer koşul hak sahibinin sağlık sigortası prim borcunun bulunmamasıdır

c)   Yaşlılık Aylığı Bağlanması

Engellilere sağlanan bir diğer önemli hak ise erken emekliliktir.

İşgücü kaybı oranına göre emekli olmak için gerekli koşullar değişmektedir.

Yaşlılık aylığı olarak tanımlanan emekli aylığına hak kazanmayla ilgili düzenlemeler 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasası ile yapılmıştır.

Bu yasa daha önceki Sosyal Sigortalar Kurumu, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı altındaki düzenlemeleri bir araya getirmiş ve ortaklaştırmıştır.

Yaşlılık aylığına hak kazanılmasıyla ilgili işlemler bu nedenle Yasa’nın çıktığı 2006 tarihe göre belirlenmektedir. Yasanın yürürlüğe girdiği tarihten önce sigortalı olanlar ile ilgili geçiş hükümleri bulunmaktadır.

Eski SSK kapsamında çalışanlara uygulanacak yöntem:

1- Sigortalı çalışmaya başlamadan önce malullük derecesinde engeli bulunanlar, 15 yıl sigortalı olmak ve 1800 gün prim ödemek koşuluyla yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanmaktadır.

2- Yaşlılık aylığı bağlanmasında uygulanan sistem;

506 sayılı Yasaya göre sakatlığı nedeniyle vergi indiriminden yararlanmaya hak kazanmış durumda olan sigortalılardan;

I. derece sakatlığı olanlar yaşları ne olursa olsun en az onbeş yıldan beri sigortalı bulunmak ve en az 3600 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olmak,

II. derece sakatlığı olanlar yaşları ne olursa olsun en az onsekiz yıldan beri sigortalı olmak ve en az 4000 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olmak,

III. derece sakatlığı olanlar yaşları ne olursa olsun en az yirmi yıldan beri sigortalı olmak ve en az 4400 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olmaları şartıyla yaşlılık aylığından yararlanırlar.

Eski Emekli Sandığı kapsamında çalışanlar için uygulanacak yöntem:

5510 sayılı Yasa yürürlüğe girmeden önce Emekli Sandığı’na prim ödeyen engelliler, eski yasa hükümlerine göre;

Yetkili hastaneden alınmış Sağlık Kurulu Raporu ile en az yüzde 40 oranında engelli olanlardan fiili hizmeti 15 yılı dolduranlar istekleri halinde emekli olabileceklerdir.

5510 sayılı Yasaya göre, Yasanın yürürlüğe girdiği tarihten itibaren sigortalı olanlara uygulanmak üzere;

Sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihten önce 25 inci maddenin ikinci fıkrasına göre malûl sayılmayı gerektirecek derecede hastalık veya özürü bulunan ve bu nedenle malûllük aylığından yararlanamayan sigortalılara, en az onbeş yıldan beri sigortalı bulunmak ve en az 3960 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olmak şartıyla yaşlılık aylığı bağlanır.

a) % 50 ilâ % 59 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 16 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4320 gün,

b) % 40 ilâ % 49 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 18 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4680 gün prim ödemeleri koşuluyla yaşlılık aylığına hak kazanabilirler.

Daha önce Bağ-Kur’lu engelliler için erken emeklilik sistemi bulunmuyordu. Bağımsız çalışan engelliler de 5510 sayılı Yasa ile yukarıdaki hükümler çerçevesinde erken emekli olma hakkı kazanmıştır.

Dayanak:

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu